Sztandar 15 Pułku Piechoty „Wilków”

Sztandar, dar miasta Bochni, wręczył pułkowi pod Mołodecznem 6 sierpnia 1921 r. płk. Ryszard Trojanowski. Orderem Virtuti Militari V klasy, za zasługi wojenne z lat 1919 – 1920, udekorował sztandar w Łazdunach pod Lidą 4 grudnia 1920 r. marszałek Józef Piłsudski.

Sztandar z 1921 r. odbiegał od przepisów wzoru z 1919 r., pośrodku płatu, na stronie prawej, zamiast godła państwowego umieszczono wizerunek św. Kingi, patronki bocheńskich kopalni soli. Pułk miał otrzymać sztandar nowego wzoru, zatwierdzony w Dzienniku Rozkazów MSWojs. z 1938 r., ale wkrótce wybuchła wojna.

Pod koniec sierpnia 1939 r. pułk został przewieziony pod ówczesna granicę niemiecką, w rejon Wielunia i wchodził w skład 28 DP. Po upadku pozycji na Warcie i Widawce wycofał się. Nocą z 7 na 8 września wpadł w zasadzkę ogniową pod Ksawerowem, koło Pabianic, i poniósł duże straty. Przebijając się następnie ku Warszawie toczył ciężkie boje pod Helenowem i Brwinowem. Dotarł ostatecznie do Modlina.

Losy sztandaru rozstrzygnęły się w Brwinowie. Tu w czasie walk sztandar znajdował się pod opieką st. sierż. Stanisława Czecha, szefa kancelarii pułkowej. W tej niepewnej sytuacji nie było możliwości skontaktowania się z mjr. Józefem Ratajczakiem, dowódcą pułku. W obawie, iż nie będzie mógł zapewnić bezpieczeństwa znakowi pułku st. sierż. Stanisław Czech podjął decyzję ukrycia sztandaru. Razem  ze st. sierż. Józefem Ballem zakopali sztandar nieopodal kościoła w Brwinowie. Uczestnikami tego aktu mieli być też kpr. Henryk Paśniewski i plut. Franciszek Turek. Kapral Paśniewski tak motywował decyzję zakopania: „Zakopaliśmy nasz sztandar w skrzyni z futerałem, wierząc że postąpiliśmy z honorem, ratując to co najdroższe dla każdego żołnierza, zapobiegając, aby nie dostał się w ręce wroga.”

W czasie okupacji dowództwo konspiracji, w którym było wielu byłych żołnierzy 15 pp postanowiło sprowadzić sztandar do Dęblina. Do Brwinowa wyprawiony został w maju 1940 r. st. sierż. Stanisław Czech wraz ze zbrojną asystą. Podoficer odkopał sztandar i przywiózł do Dęblina. Znak pułku odpowiednio  zabezpieczono i zakopano na wprost bramy wejściowej do twierdzy dęblińskiej, przedwojennej siedziby pułku. Dół wykopano w klombie kwiatów przed domem emerytowanego st. wachm. Karola Ziółkowskiego. Zachował się dokument, protokół z 2 czerwca – dnia zakopania sztandaru odtwarzający jego dotychczasowe dzieje:

„Protokół spisany dnia 2 czerwca 1940 r. w obecności obywateli polskich:

• Stanisława Czecha, st. sierż. 15 pp
• Karola Ziółkowskiego, emerytowanego wachmistrza żandarmerii,
• Stefanii Wozińskiej –

w sprawie przechowywania sztandaru 15 pułku piechoty, mającego przed wybuchem wojny między Polską a Niemcami stałe miejsce postoju w garnizonie Dęblin.

Sztandar składa się  z samego płatu, zwinięty został w rulon, a następnie włożony do szklanego słoja, zakrytego pergaminem, zawiązany sznurkiem i zawoskowany.

Do dnia 30 maja sztandar był zakopany przez st. sierż. Czecha Stanisława na miejscu pola bitwy stoczonej przez pododdziały 15 pułku piechoty dnia 12 września 1939 roku  z przeważającymi siłami wojsk niemieckich w miejscowości Brwinów koło Pruszkowa, a następnie w dniu 31 maja odkopany przez st. sierż. Czecha Stanisława i przyniesiony przez niego do Dęblina.

Aktu zakopania sztandaru w Dęblinie dokonano w dniu 2 czerwca 1940 roku o godz. 2 w nocy, co niniejszym stwierdzamy własnymi podpisami.

Dęblin, dnia 2 czerwca 1940 r.

Podpisy Stanisław Czech (-) , Karol Ziółkowski (-), Wozińska Stefania (-)”

Po wyzwoleniu sygnatariuszka protokołu z 2 czerwca 1940 r. Stefania Wozińska wydobyła płat sztandaru i przekazała go 21 kwietnia 1947 r. na ręce marszałka Michała Żymierskiego. Z kolei gabinet Ministra Obrony Narodowej w dniu 14 maja złożył sztandar do Muzeum Wojska Polskiego.

W 1977 roku środowisko byłych żołnierzy 15 pp „Wilków” ufundowało i przekazało do Muzeum WP repliki brakujących elementów: grotu (orła), drzewca i orderu Virtuti Militari. Zostały one dodane do zachowanego płatu sztandaru.

gsz

Źródło:  K. Satora „Opowieści wrześniowych sztandarów”,

Zdjęcia zbiory E. Bielawska, Wojskowe Biuro Historyczne, Muzeum Wojska Polskiego.