Stanisław Strzyżyński twórca pomnika Bohaterskim Lotnikom w Dęblinie

Zapewne nie każdy z dębliniaków i odwiedzających Dęblin wie, kto jest twórcą pomnika Bohaterskim Lotnikom w Dęblinie. Projekt pomnika powstał w 1967 roku. Wykonał go znany rzeźbiarz Stanisław Strzyżyński we współpracy z architektem Juliuszem Kłeczkiem. W pracowni nałęczowskiego artysty, a właściwie na podwórzu przed pracownią powstał pięciometrowy model gipsowy pomnika w skali 1:5. Przy jego wykonaniu pomagali Strzyżyńskiemu jego uczniowie z nałęczowskiego „plastyka”, którzy obecnie są uznanymi artystami – Zbigniew Mrozek i Jan Brodziak. Dla nas, dębliniaków ten monumentalny pomnik trwale związał się z wizerunkiem miasta i jego lotniczych tradycji. Powstał w 1969 roku i jest symbolem ofiary i krwi lotników polskich wywodzących
się z dęblińskiej szkoły lotniczej.

Stanisław Strzyżyński, pochodził z Wielkopolski. Studiował na Wydziale Rzeźby Państwowej Wyższej Szkoły Plastycznej w Poznaniu. Po skończeniu studiów dostał pracę asystenta w pracowni profesora Bazylego Wojtowicza.  Jego kariera zapowiadała się bardzo dobrze. Jednak trudny powojenny czas nie pozwolił artyście na kontynuację tak dobrze zapowiadającej się kariery, musiał wyjechać. W 1953 roku na swoje miejsce życia wybrał Nałęczów i pozostał mu wierny do końca życia. Mieszkał tu i tworzył przez 62 lata, zajmując się rzeźbiarstwem i działalnością pedagogiczną oraz kulturalną. W krajobrazie miasta pozostało po nim wiele rzeźb i pomników. Był również inicjatorem wielu plenerów rzeźbiarskich, a ich efekty można podziwiać w Parku Zdrojowym.
W parku znajduje się m in. znana i lubiana Ławeczka Bolesława Prusa (od 2001) oraz Drzewo Genealogiczne (rzeźba plenerowa zrealizowana w 1977), a w Palmiarni dwa portrety rzeźbiarskie powstałe na plenerze Postaci Nałęczowa w 1978r. – Wacława Szczepińskiego i Władysława Tatarkiewicza.

Od września 1953r. rozpoczął pracę jako nauczyciel malarstwa i rysunku w Państwowym Technikum Sztuk Plastycznych oraz jako wychowawca w Internacie. W 1955 obronił też pracę dyplomową na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie w pracowni prof. Mariana Wnuka. W 1962r. dzięki dodatkowym pracom rzeźbiarskim Strzyżyński mógł kupić dom powstańca styczniowego Gustawa Jasińskiego, przyjaciela Bolesława Prusa. Tu właśnie w oficynie urządził swoją pracownię. Powstało w niej bardzo dużo rzeźb i projektów pomników ważnych dla jego twórczości.

W latach sześćdziesiątych najbardziej owocnych dla jego twórczości zrealizował we współpracy Jarosławem Olejnickim szereg pomników o tematyce martyrologicznej. Były to pomniki w Bełżcu, Rąblowie, Kocku i Samoklęskach. W rzeźbiarskich konkursach ogólnopolskich i międzynarodowych zdobył wiele nagród. Najbardziej znaczącym osiągnięciem była główna nagroda w ogólnopolskim konkursie na pomnik Walki i Męczeństwa
na Majdanku (projekt realizowany we współpracy z architektem Juliuszem Kłeczkiem). Wspólnie z architektem Leszkiem Sołonowiczem i jego żoną Henryką otrzymali wyróżnienie na międzynarodowym konkursie na pomnik Chana Asparuchowa w Sofii w 1969 roku

Twórczość  Stanisława Strzyżyńskiego była bardzo różnorodna. Była to rzeźba monumentalna jak i mała forma rzeźbiarska, medalierstwo, rzeźba portretowa i plenerowa. Zawsze interesował się człowiekiem i jego zmaganiami  z losem i cierpieniem, co odzwierciedlał w swoich pracach. Do jednych z najciekawszych rzeźb należy rzeźba przedstawiająca dwie szkieletowe postaci więźniów, stanowiąca główną część pomnika Ku Czci Ofiar faszyzmu w Bełżcu z 1963 roku (już nie istnieje). Inne, podobnego typu rzeźby, o bardzo dużej sile wyrazu to: Widno zagłady z 1966 oraz Egzekucja z 1968. Niestety nie wszystkie zachowały się do dnia dzisiejszego. Na uwagę zasługuje też pomnik Pamięci rozstrzelanych rodzin w Zbędowicach koło Puław zrealizowany w 1981roku.

Artysta pozostawił po sobie dużą spuściznę. Jego prace możemy podziwiać w wielu miastach Polsce
m.in. w: Warszawie, Poznaniu, Wrocławiu, Świdnicy, Oławie, Siedlcach, Lublinie, Zamościu, Chełmie, Tomaszowie Lubelskim, Dęblinie, Kocku, Kraśniku, Świdniku, Puławach, Kazimierzu Dolnym, Maciejowicach, Romanowie, Tomaszowicach, Markuszowie, Kurowie, Samoklęskach, Drzewcach.

Na podstawie artykułu Zbigniewa Strzyżyńskiego, syna rzeźbiarza, zamieszczonego w Głosie Nałęczowa 2023

Jolanta Karaś