Dęblinianie, o których warto pamiętać

Aleksander Iwaniec (1940 – 1974)

Aktor teatralny, telewizyjny, radiowy i filmowy

Był zdolnym, wyróżniającym się aktorem. Mimo młodego wieku stworzył wiele wybitnych kreacji, m.in. rola tyt. w „Ryszardzie III” (1962), Orestes („Ifigenia w Taurydzie”, 1962), Alfred („Mąż i żona”, 1965), Alcest („Mizantrop”, 1967), rola w tyt. w „Mazepie” (1967), Szerwiński („Dni Turbinów”, 1969), role tyt. w „Hamlecie” (1969) i „Kordianie” (1971).

Reprezentował „…wyraziste, świadomie konstruowane aktorstwo o dużej dyscyplinie środków i interesujących treściach, aktorstwo bardzo nowoczesne przez rygory formy i sposób deformacji„.

Urodził się 16 marca 1940 r. W wieku pięciu lat umiał już pisać i czytać. Do szkoły zabierała go babcia, Janina Bińczycka, nauczycielka Szkoły nr 2 w Dęblinie. Wkrótce oficjalnie został wpisany na listę uczniów. Szkołę ukończył w wieku 12 lat. Ponieważ nie mieścił się w stosownych przepisach władze kuratoryjne musiały wydać zgodę na dalsze kontynuowanie nauki w dęblińskim liceum. W szkole był ozdobą wszystkich akademii, wieczorów poezji, konkursów recytatorskich. Grał w szkolnym teatrze oraz tańczył w zespole. Po maturze  zdecydował się zdawać na wydział aktorski do Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi. Profesorowie byli lekko szokowani jego wiekiem – 16 lat, ale nie robili przeszkód. Jeszcze w czasie studiów wystąpił w szkolnej etiudzie pt. „Czerwone i białe w reż. Agnieszki Osieckiej (1958).

W 1960 r. ukończył łódzką „filmówkę” i za namową prof. Bardiniego zatrudnił się na sezon 1960/61 do Teatru im. Bogusławskiego w Kaliszu. Następnie występował i zbierał doświadczenia w 1961-63 w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, w sezonach 1963-65 w Teatrze im. Żeromskiego w Kielcach, 1965-67 w Teatrze im. Węgierki w Białymstoku, 1967/68 w Teatrze im. Osterwy w Lublinie, 1968-71 w Teatrze Polskim w Poznaniu, 1971-73 w Teatrze Narodowym, a 1973/74 w Teatrze Polskim w Warszawie.

W Teatrze Telewizji zadebiutował rolą Kleandra w „Przedziwnym kochanku” w reż. Marii Straszewskiej (1963), a następnie zagrał m. in. w spektaklach: „Dług” (1969), „Ballada żołnierska” (1969), „Pan Tadeusz (Księga XII – Kochajmy się)” (1971), „Wiśniowy sad” (1972), „Norwid” (1973), „Hamlet” (1974), „Lipcowe tarapaty” (1974).

W Teatrze Polskiego Radia zagrał w około dwudziestu spektaklach. Debiutował w słuchowisku „Jan” Stefana Żeromskiego (Wiktor) w reż. Zbigniewa Soleckiego (1962), a także m. in. w: „Księżniczka na ziarnku grochu” Hansa Christiana Andersena w reż. Zbigniewa Kopalki (1972), „Czarna skrzynka oskarża” Zbigniewa Lipińskiego w reż. Andrzeja Pruskiego (1973), „Popioły” Stefana Żeromskiego w reż. Jana Świderskiego (1973) i „O wiosno, kto cię widział” Krystyny Grzybowskiej w reż. Wojciecha Maciejewskiego (1981).

Wystąpił także w filmach: „Rękopis znaleziony w Saragossie” reż. Wojciech Jerzy Has (1965,) „Żywot Mateusza” reż. Witold Leszczyński (1968), „Pułapka” reż. Andrzej Jerzy Piotrowski (1971), „Mateo Falcone” reż. Jana Budkiewicza (1971), „Markheim” reż. Janusz Majewski (1972), „Agent nr 1″ reż. Zbigniew Kuźmiński (1972), „Skarb trzech łotrów” reż. Jan Rutkiewicz (1972) i „Godzina za godziną” reż. Roman Załuski (1974).

8 marca 1974 roku wracał do Warszawy po zakończeniu zdjęć do filmu „Godzina za godziną”. Nie dojechał, zginął w wypadku samochodowym pod Sochaczewem. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B36-6-25).

O jego roli w ostatnim filmie tak napisał Mirosław Winiarski w czasopiśmie „Ekran” :

Nie sposób nie wspomnieć o ostatniej niestety już roli Aleksandra Iwańca, grającego główną rolę – Tadeusza. Kreacja ta bogata w masę niespodziewanych odczuć, w swobodę i naturalność, tak rzadko u nas spotykaną, dopiero uświadamia stratę, jaką po śmierci tego aktora poniosła nasza kinematografia. Postać bohatera ma dzięki Iwańcowi pewną tajemniczość i chropowatość. Przede wszystkim jednak zawiera rzadko spotykaną u nas skalę odczuć – od agresywności do liryzmu”.

Zdjęcia z filmów z jego udziałem można obejrzeć na linku:

https://fototeka.fn.org.pl/pl/osoby/info/7082/iwaniec-aleksander.html

Źródła:

http://www.dziennikteatralny.pl

„Między Nami” nr 2/2004

Opr. G .Szczepańska